Zeszyt 6/2014: Piękno

Wstęp Grzegorza Niemyjskiego.

Fiodor Dostojewski – Piękno zbawi świat
Akademia Sztuk Pięknych: ze znaczeniem dwóch pierwszych słów nie ma większych kłopotów, ale z pięknem jest dzisiaj pewien problem. Możliwe, że zmieniły się kryteria jego oceny, że zmieniła się definicja, a w obliczu przemian kulturowych nabrało nowego znaczenia. Gdy piszę te słowa, za naszymi granicami, na wschodniej Ukrainie, trwa wojna. Kontynuowane są naloty bombowe na tzw. Państwo Islamskie. Na Ukrainie, w Syrii, Iraku, giną niewinni ludzie. Czy to jest odpowiedni czas na rozważania o pięknie? Jestem przekonany, że tak. Paradoksalnie, obliguje nas do tego właśnie sytuacja na świecie. W ciemności zawsze odruchowo szukamy źródła światła. Bez względu na to, czy czas jest dobry, czy zły, człowiek pragnie piękna, podobnie jak pragnie miłości. Według Arystotelesa piękno spotykamy właśnie w tragedii i w jej oczyszczającej mocy, jest ono rzeczywistością nie tylko estetyczną, ale przede wszystkim metafizyczną, istnieje poza estetyką, w innej przestrzeni niż wrażenia zmysłowe. Jest pewnym fenomenem, do którego warto powracać, szczególnie w trudnych czasach. Wasyl Kandyński pisał, że piękne jest to, co wewnętrznie piękne. Zastanawiam się, czy chodziło Mu wyłącznie o zespół cech wynikających z formalnej konstrukcji rzeźby lub obrazu, czy może o coś głębszego – coś, co wykracza poza werbalny przekaz, coś nad- lub pod-progowego. Jak dzisiaj rozumieć to wewnętrzne piękno,o którym pisze Kandyński, gdy mamy kłopoty z jego zewnętrznymi przejawami? Szukając odpowiedzi, warto przypomnieć znaczenie tego pojęcia, które od wieków pełni istotną rolę w budowaniu świadomości wizualnej oraz twórczej refleksji nad rzeczywistością. Uważam, że współczesna kultura plastyczna potrzebuje takiego punktu odniesienia. Potrzebuje powrotu do piękna, nie wyłącznie jako klasycznego wzoru zmuszającego do postawy kopisty, lecz jako impulsu pobudzającego do szukania i odkrywania współczesnych epifanii piękna